همه چیز در مورد روغن _ دکتر روازاده
چکیده: روشهای متفاوتی در تهیه روغن کنجد به کار می رود. با توجه به مکتوبات طب سنتی بهتر است صرفاً از روغن کنجد حاصل از تهیه ارده به خاطر عدم عوارض کبدیاستفاده شود و برای مصارف غیرخوراکی از روغنهای پرس سرد و دستگاه های روغنگیری استفاده شود. یکی از مهم ترین مباحث در طب جامع در مورد روغن کنجد (دهن الحَلّ)، دانه طلایی کنجد، اسرار آن و مخصوصاً در مورد خوراکی بودن روغن کنجد (دهن الحَلّ) است که بالطبع شبهات و مشکلاتی را در جامعه ایجاد کرده و متأسفانه هم وطنان ما را دچار سردرگمی کرده است و در نهایت این بحثهای دوگانه که منجر به این سر در گمیها شده است میتواند دلیل رو برگرداندن مردم از مسیر تغذیه سالم شود و شاهد باشیم که روغن کنجد (دهن الحَلّ)که با روشهای امروزی و با دستگاههای روغن کشی گرفته میشوددر نهایت یک روغن مالشی و دوایی است و قابلیت خوراکی ندارد و مصرف خوراکی آن در درازمدت موجب امراض کبدی میشود. چون وقتی کنجد بریان شد و به ارده کنجد تبدیل شد، روغن ارده کنجد (دُهن شیرج) خوراکی است چرا که به واسطه این فرایند که در دانه کنجد اتفاق میافتد یکی از مواد مضر دانه کنجد از او جدا شده و روغن کنجد به روغن لطیف ارده کنجد تبدیل شده و بسیار مفید و سالم میشود.
بله دقت کنید ایرادات در این بخشها است. لفظ لطیف و کثیف[1] یعنی چه؟ بریان کردن کنجد یعنی چه؟ و بسیاری از این الفاظ که در متون حکما موجود است و ما این الفاظ را تفسیر به رأی میکنیم نه تفسیر به حقیقتِ لفظ که مدنظر حکمای ما است.
بنابراین بحث مضر بودن یا نبودن روغن کنجد (دهن الحَلّ) همچنان ادامه خواهد داشت پس چاره ای نیست جز آن که در ابتدا چند اصطلاح بیان شود و قسمتی از مطالب شیخ الرئیس رحمهالله علیه در طبیعیات شفاء نیز شرح گردد تا نهایتاً عین جمله حکمای ما در مورد روغن ارده کنجد (دُهن شیرج) ایراد گردد.
عبارت دهن شیرجهمان روغن ارده کنجد است؛ در میان متون کهن طب اسلامی و متون پزشکی کهن کلمه دهن شیرج بسیار به چشم میخورد که با شواهد و قراین موجود، به یقین همان روغن ارده کنجد (دُهن شیرج) است؛ البته در همه جا دهن شیرج بدون ذکر ال عربی بر سر آن آمده است که همان طور که لغت شناسان و نحویونزبان عربی میدانند اسامی علم «ال» نمیپذیرند و این کلمه شیرج همان کلمه شیرگ در فارسی است که امروزه شیره خوانده میشود و بر همگان آشکار است که شیره کنجد همان ارده است و دُهن یعنی روغن این شیره یا شیرگ که معرب آن شیرج است همان روغن ارده کنجد (دهن شیرج) است؛ لذا برخی از این استنادها و شواهد که در خلال متون کهن یافت شده است در ذیل میآید