دکتر هلاکویی میل به کمال در کودکان
دکتر هلاکویی میل به کمال در کودکان
کودکان و نوجوانان فطرتا شخصیت خود را دوست دارند. آنان به دنبال کمالات و صفات برجسته ای هستند که با کسب آن ها، محبوبیت و عزت خود را در بین دیگران بالا برده و عزیزتر و محبوب تر شوند. ولی چون راه صحیح ارتقاء به قله های رفیع کمالات را نمی دانند، به کمالات ظاهری و کاذب متوسل می شوند.
در این میان مربیان برتر و والدین آگاه می توانند از طریق ارضاء صحیح تفوق خواهی و جهت دادن به حس برتری طلبی آنان، نونهالان خویش را در وصول به فضائل و کمالات حقیقی یاری نمایند و متربیان خود را به سوی اهداف مورد نظر خویش هدایت کنند، به این طریق آنان را با دلگرمی و نشاط، داوطلبانه به کسب سجایای پسندیده و خصال مطلوب وادار نمایند. در این راستا امام مجتبی علیه السلام روزی خود و فرزندان برادرش را دعوت کرده و به آنان چنین فرمود:
انکم صغار قوم و یوشک ان تکونوا کبار قوم آخرین فتعلموا العلم فمن لم یستطع منکم ان یحفظه فلیکتبه و لیضعه فی بیته؛[1]
همه شما کودکان اجتماع امروز هستید و امید می رود که بزرگان جامعه فردا باشید. پس دانش تحصیل کنید و علم بیاموزید. هر کس از شماها توانایی حفظ دانش را ندارد، آن را بنویسد و در منزلش نگهداری نماید.
آن حضرت با این رفتار پسندیده تربیتی، از تمایلات فکری کودکان و نوجوانان که فطرتا کمال خواه و آرمان طلب هستند، عشق به تحصیل و دانش اندوزی را در وجودشان ایجاد می کند و در این صورت آنان با عشق و علاقه به دنبال کسب دانش و کمالات بشری می روند. امام حسن علیه السلام از سرمایه فطری آنان که حب ذات و ترقی خواهی است بهره گرفته و بدون توسل به زور و مجازات، به آنان می فهماند که درس خواندن امروز، راه وصول به عزت و بزرگی در آینده می باشد.
گذشته از این، اگر کودکان و نوجوانان در پرتو علم و کمال تربیت شوند، آنان در آینده از کارهای زشت و زننده خود را نگه میدارند و از قانون شکنی ها و گناهان اجتناب می کنند، زیرا به عواقب زیان آور آن آگاه بوده و انسان عاقل و آگاه، دانسته خود را در معرض سقوط و نابودی قرار نمی دهد.
تربیت از طریق آگاهاندن متربی در جهان امروز، از شایسته ترین و بهترین روش های تعلیم و تربیت محسوب می شود. هر خانواده ای بتواند فرزندان خود را با این روش به تحصیل علم و ایجاد عادات پسندیده و رفتارهای مطلوب رهنمون شود، فرزندان با عشق و علاقه آن را خواهند پذیرفت و هیچ گونه نیازی به تهدید و سرزنش و توسل به زور نخواهد بود.
البته باید سطح سنی و رشد کودک را نیز در نظر گرفته و به حسب توانایی فکری و معلومات وی با او سخن گفت.
در این حدیث چند پیام آموزنده تربیتی دیگر نیز وجود دارد که به آن ها اشاره می کنیم:
1- در تربیت، یک مربی شایسته علاوه بر پرورش و تربیت فرزندان خویش، باید به تربیت فرزندان دیگر فامیل و دوستان و آشنایان نیز توجه داشته باشد.
2- تربیت کودک را باید بر اساس آزادگی و شایستگی استوار نمود.
3- بزرگی و عزت در جامعه در گرو شایستگی و لیاقت افراد است و شایسته سالاری باید مد نظر مسئولان در حکومت اسلامی باشد.
4- در فرزند پروری، بهره گرفتن از تمایلات فطری کودکان بیشترین ثمره را خواهد داشت.
در این زمینه رهنمودهای دیگری نیز از امام مجتبی علیه السلام به یادگار مانده است که آن حضرت با همین شیوه به تربیت افراد می پردازد، مثلا در حدیثی می فرماید:
بالعقل تدرک الداران؛[2]
با نیروی عقل و تفکر و اندیشه، خوشبختی دو جهان حاصل می شود.
و نیز می فرماید:
لا فقر مثل الجهل؛[3]
هیچ نیازمندی و فقر مثل جهل نیست.
و به این ترتیب فقیرترین و نیازمندترین افراد را می توان کسانی معرفی نمود که از نعمت دانش و علم محرومند. در این روایات به زمینه ها و ریشه های رفتارهای مطلوب و نامطلوب اشاره شده است.